Το σύνολο των εκφραστικών τρόπων με τους οποίους επιτυγχάνεται η ποιητική λειτουργία της γλώσσας. Σε αυτούς οι λέξεις εμφανίζονται με σημαντική απόκλιση [α] από το καθιερωμένο/ κυριολεκτικό νόημά τους (λεκτικοί τρόποι) ή [β] την κανονική σειρά των λέξεων (ρητορικά σχήματα) με σκοπό την επίτευξη ενός ειδικού νοήματος ή αποτελέσματος.

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Ζητείται από τους μαθητές [α] να αναγνωρίσουν την ύπαρξη ενός λεκτικού τρόπου ή ρητορικού σχήματος, [β] να ερμηνεύσουν τη λειτουργία του, [γ] να μετασχηματίσουν ένα εκφώνημα στο οποίο κυριαρχεί η μεταφορική γλώσσα σε λόγο αναφορικό.

ΛΥΜΕΝΟ ΘΕΜΑ

Στην §5 του κειμένου «Οι νέες προκλήσεις στον χώρο της εκπαίδευσης» επαναλαμβάνεται το ρήμα «Μαθαίνω». Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σου, η συντάκτρια έκανε αυτή την επιλογή;

Η επανάληψη του ρήματος «Μαθαίνω» στην §5 έχει στόχο να δηλωθεί εμφατικά ο στόχος της διά βίου μάθησης, δηλαδή η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Ειδικότερα, ο ενεστώτας χρόνος αναδεικνύει τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής στον χρόνο, ενώ το α’ ενικό πρόσωπο την ευθύνη του ατόμου για την απόκτησή τους (βλ. §3 «Η διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο, το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές της»).

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

[1] Να εντοπίσεις στο κείμενο «Το νόημα του σπιτιού» μία περίπτωση χρήσης του ρητορικού σχήματος [α] της άρσης και θέσης [β] του ασύνδετου και [γ] του πολυσύνδετου και να εξηγήσεις τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές, λαμβάνοντας υπόψη τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο.

[2] Στο ποίημα «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος» να εξηγήσεις τη λειτουργία της φράσης αυτής.

[3] Στο ποίημα «Επιτύμβιον» κυριαρχεί η ειρωνεία, λεκτική και καταστασιακή. Αφού τεκμηριώσεις την παρατήρηση αυτή με ένα παράδειγμα από το κείμενο για κάθε περίπτωση, να εξηγήσεις τη λειτουργία του συγκεκριμένου λεκτικού τρόπου στο ποίημα.

[4] Να εντοπίσεις στην §1 του κειμένου «Προς δασκάλους παραινετικός» τρία χαρακτηριστικά της μεταφορικής γλώσσας και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους.

[5] Στην §6 του κειμένου «Γήρανση και μακροβιότητα» η γλώσσα λειτουργεί μεταφορικά. Πώς επιτυγχάνεται η συγκεκριμένη λειτουργία και ποιο σκοπό υπηρετεί;

[6] Να εντοπίσεις στο κείμενο «Πολιτισμός υπό αμφισβήτηση» τρεις φράσεις στις οποίες η γλώσσα λειτουργεί συνυποδηλωτικά και να τις ξαναγράψεις μεταφέροντάς τες στην αναφορική.

[7] Στο κείμενο «Το μέλλον της δημοκρατίας» να εντοπίσεις τρεις φράσεις στις οποίες η γλώσσα λειτουργεί μεταφορικά και τις ξαναγράψεις αποδίδοντάς τες σε κυριολεκτική γλώσσα.

[8] Ποια είναι η ψυχική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου στο ποίημα «Τα πάθη της βροχής»; Να τεκμηριώσεις την απάντηση σου και με την αναφορά σε τρεις τουλάχιστον λεκτικούς τρόπους ή/ και ρητορικά σχήματα. Ποια είναι η δική σου άποψη για τα συναισθήματα από τα οποία διακατέχεται; (150 έως 200 λέξεις)